Koliko je ukusan tumor?

Prije nešto više od sedam dana čovječanstvu je prezentiran prvi "hamburger iz epruvete", kojeg je proizveo holandski naučnik Mark Post. Borci za prava životinja, vegetarijanci iz solidarnosti, aktivisti zaštite okoliša i mnogi drugi već likuju i najavljuju novo doba zemaljske kugle u kojem neće biti potrebno ubijati životinje zbog ljudske gladi za mesom.

Istina, danas već čak 30 % kopnene površine Zemlje koja nije pokrivena ledom se koristi za uzgoj hrane za tovljene životinje. Ove životinje, kao izvori metana, gasa koji doprinosi globalnom zagrijavanju, zagrijavaju atmosferu više nego automobili, kamioni, brodovi i avioni zajedno, prema procjenama FAO (Poljoprivredne organizacije UN-a).

Međutim, koliko zaista ima opravdanja za veselje? Ovo "meso iz epruvete" je nastalo u uslovima tzv. "ćelijske kulture", metode uzgajanja ćelija, koji je sve samo ne lahak i jeftin. Ako i zanemarimo korištenje i opterećenje nastalog tkiva antibioticima (jer bez antibiotika bi se ćelije lahko inficirale i bile uništene) te drugih kritičnih sastojaka važnih za preživljavanje ćelija, ne smijemo zaboraviti da je glavni prehrambeni sastojak u ćelijskoj kulturi serum goveđih fetusa, odnosno nerođenih teladi.

Dakle, da bismo, pri današnjoj razvijenosti tehnike, uspjeli "uzgojiti" meso bez klanja životinja, moramo ubijati nerođenu telad. I nije baš neki napredak, ali se pobornici ovakvog rješenja problema prehrane mesom vjerovatno nadaju da će se u budućnosti naći alternativa korištenju telećeg seruma.

Pri tom naravno trebaju imati u vidu izuzetno teške uslove ćelijske kulture. Decenijama prošlog vijeka su naučnici pokušavali raznim metodama da dosegnu nivo na kojem bi mogli uzgajati životinjske ćelije dugotrajno. Prve ćelije koje su to bile u stanju su bile tumorske ćelije raka grlića materice izolovane iz materice crnkinje iz SAD-a po imenu Henrietta Lacks (ćelije su po njenim inicijalima dobile ime: HeLa ćelije), koja je i preminula uslijed te bolesti.

Uzgajanje ostalih ćelija je i dalje polučivalo vrlo slabe rezultate. A onda su odjednom počeli da se redaju izvještaji o uspješnom uzgoju ćelijskih kultura raznih vrsta ćelija. Zajednicom naučnika koji su se time bavili je zavladala euforija. Sve dok naučnik po imenu Stenley Gartler na jednoj konferenciji o ćelijskoj i organskoj kulturi nije dokazao ostatku zaprepaštenih učesnika da su sve njihove "uspješne" ćelijske kulture ustvari samo klonovi HeLa ćelija, kojima su njihove posude za uzgoj bile kontaminirane. HeLa ćelije su uskoro potisnule normalne izolovane ćelije u posudama, a naučnici su promjenu u morfologiji i ponašanju ćelija objasnili kao "transformaciju ćelija u kulturi". Tajna njihovog neuspjeha je u tome da su tumorske ćelije, a u ovom slučaju specifićno HeLa ćelije, izuzetno tvrdokorne i otporne te da preživljavaju i u uslovima u kojima normalne ćelije nemaju šansi, te su mogle preživjeti slučajni transport vazduhom ili preko rukavica od posude do posude.

Gartlerovi rezultati su jednim potezom pokazali da su decenije njihovog teškog rada i milioni dolara ustvari bili totalno promašena investicija.

Poenta ovdje jeste, da je ćelijska kultura izuzetno težak i zahtjevan posao i da, čak i sa današnjim napretkom u tehnologiji, teško da se mogu očekivati ozbiljniji pomaci u skorašnje vrijeme, kad je u pitanju kultura normalnih ćelija. Međutim, ukoliko se neko odluči da "hamburgere iz epruvete" proizvede od HeLa ćelija, ne sumnjam da će mu to uspjeti u vrlo kratkom roku. Na kraju krajeva, procjenjuje se da je do danas proizvedeno već preko 50 miliona tona HeLa ćelija, u naučnim labaratorijama.

No imajući u vidu, da se ne bi mnogo ljudi usudilo da jede hamburger od uzgojenih mišićnih vlakana, koliko bi ih se tek usudilo da jede hamburger od tumorskih ćelija?!

Više o temi: The Immortal Life of Henrietta Lacks