Večernja čašica ipak nije eliksir zdravlja

Već godinama se u naučnim krugovima "večernja čašica-dvije" alkohola slavi kao recept za dugovječnost. Dobra za krvne sudove, za srce. Pored neospornog štetnog efekta po zdravlje pretjerane konzumacije alkohola, dosad su se ljubiteli "čašice" mogli tješiti da umjerena konzumacija alkohola ne da šteti, nego da čak ima pozitivne efekte na zdravlje. I to ne bez razloga, jer je već više studija objavljeno s rezultatima na tu temu. Jedna od takvih studija je npr. studija objavljena u British Medical Journal (BMJ 2011; 342: d671) prije četiri godine, prema kojoj se najmanje srćanih i moždanih infarkta dešava ljudima koji dnevno piju jedno do dva alkoholna pića.

No čini se da je vrijeme da ova "naučna činjenica" pređe u područje mitova. Naime, kao što je tim Craiga Knotta sa University College London pokazao, skoro sve, ako ne i sve dosadašnje studije na ovu temu su opterećene značajnim metodološkim problemima koji dovode u pitanje njihove rezultate. Jedan od njih je npr. taj što su ispitanici pogrešno svrstavani. Ovime je u grupu "trezvenjaka" svrstan svaki ispitanik koji trenutno nije konzumirao alkohol, mada je poznato da su mnogi ljudi, koji su  dugo vremena konzumirali alkohol redovno i u većim količinama, ali su prije nekog vremena prestali da ga konzumiraju, takođe završili u grupi "trezvenjaka". Tako su posljedice hroničnog konzuma alkohola po zdravlje ljudi jednim udarcem postale zapravo posljedice trezvenjaštva u navedenim studijama.

Nakon što je Knott iz jedne studije s 18 000 ljudi izbacio one koji su prestali s uživanjem alkohola, zdravstvena nadmoć konzumenata nad trezvenjacima se istopila. Statistički je još samo grupa muškarca između 50 i 64 godine, te žena nakon 65 godine još uvijek pokazala manju smrtnost nego u trezvenjaka, međutim Knott smatra da je čak i ta prednost samo umjetna, te da su vjerovatno još neki faktori previđeni u analizi rezultata.

Ideja, koja je mnogim ljudima privlačna, da uživanje alkohola u isto vrijeme donosi zdravlje, je tako postala zvijezda koja se gasi. Mike Daub s australijskog Curtin University rezimira: "kad se nešto čini kao predobro, da bi bilo istina, mora se uzeti s oprezom".

9 godina transplantacije lica

Ono što je u filmovima već decenijama moguće, zapravo je u stvarnosti moguće tek od prije 9 godina, kada je urađena prva transplantacija lica. 2005 godine je prvi put transplantirano lice jednoj Francuskinji, kojoj je pas razderao lice.



Ukupno je do danas obavljeno 28 transplantacija lica, dakle radi se o krajnje teškim i komlikovanim operacijama. Međutim, jedna od vrlo važnih posljedica transplantacije lica, osim radosti pacijenta, jeste i njegovo navikavanja, da ujutru, nakon što se probudi i stane pred ogledalo, on gleda u jedno strano lice.

Osjetni nervi kože lica se obično bez problema regeneriraju. Kritična tačka jeste spajanje motoričkih nerava na presječene nervne završetke transplantata, kako bi i novo lice bilo u stanju izvršavati naređenja iz centralnog nervnog sistema. Još mnoge druge kolnosti ovu operaciju čine posebno komplikovanom.

Radosna vijest jeste da od svih 28 slučajeva, još nijednom se nije pojavila reakcija odbacivanja transplantata, horor-scenario svih transplantacija. Da bi se takvo stanje održalo, potrebna je naravno određena serološka kompatibilnost donora i primaoca, kao i doživotna imunosupresivna terapija.

Neun Jahre Gesichtstransplantation: eine Erfolgsstory

Rizik za rak u pušača- zapravo još veći

Da je pušenje osnovni riziko-faktor za nastanak raka pluća ( i još nekih drugih upalnih i malignih oboljenja, npr. raka mokraćne bešike ili hroničnog obstruktivnog oboljenja pluća), poznato je već decenijama.

Primjera radi, 75 % novootkrivenih slučajeva raka pluća je otkriveno kod pušaća (mada pušaći čine manji dio populacije, u Evropi u prosjeku između 16 % u Ukrajini i 45 % u Austriji. Bosna i Hercegovina ovdje spada u države s velikim brojem pušaća, 36 %, prema podacima Svjetske Zdravstvene Organizacije iz 2009. godine). Ipak, 25% oboljelih su deklarisani nepušači.

Jedna nova studija o uticaju pušenja na nastanak karcinoma debelog crijeva pokazuje međutim ne samo da pušenje pospješuje nastanak raka debelog crijeva, nego i da su rizici za nastanak različitih vrsta oboljenja kod pušaća dosad bili čak potcijenjeni i pogrešno procijenjeni.

Naime, većina studija je status pušenja kod pacijenata procjenjivala na osnovnu anamnestičkih podataka (vlastita izjava pacijenta o svojim (ne)pušačkim navikama). U upravo objavljenoj studiji (Cross AJ et al.: Metabolites of tobacco smoking and colorectal cancer risk. Carcinogenesis 2014 ) su međutim  pušačke navike određene analizom metaboličkih produkata u krvi specifičnih za pušače uz istovremenu analizu anamnestičkih podataka.

Tako je na površinu isplivala činjenica da mnogi pušači poriču svoj pušački status, odnosno za mnoge anamnestičke nepušače se ispostavilo da su zapravo pušači, nakon krvne analize. Ili u najmanju ruku pasivni pušači koji toga nisu svjesni. 

Mnogi ispitanici iz onih 25 % "nepušača" bi tako lahko mogli preči u 75 % pušača i statistike dodatno pojačati u pravcu štetnosti duhana.

Jedna-dvije o Nobelovcima

U medicini obično špekulacije o nekom eventualnom budućem zalaganju nisu dovoljne da bi se dobila Nobelova nagrada, kao što je to slučaj, recimo za Nobelovu nagradu za mir.

Naprotiv, nekada zbog nedostatka ozbiljnih dokaza ili sredstava naučnici posežu i za bizarnim oblicima samopožrtvovanja da bi dokazali tezu u koju su ubijeđeni. Ovdje ću spomenuti par takvih slučajeva.

Barry Marshall je australijski naučnik koji je tvrdio da bakterija Helicobacter pylori (u međuvremenu i većini laičke populacije dobro poznata bakterija) može uzrokovati čir na želudcu.
Nakon što je većina naučnika tu hipotezu odbacila obrazloženjem da Helicobacter, odnosno ni bilo koja druga bakterija, ne može opstati u kiselom miljeu (hlorna kiselina) želudca.

Barry Marshall tada (olimpijske 1984. godine) jednostavno uzima epruvetu sa kulturom Helicobactera i ispija je. Ubrzo nakon toga dobija teški oblik gastritisa, a sa njim i Nobelovu nagradu, koju doduše dobija tek 2005. godine.

Werner Barry Marshall naprotiv uopšte nije bio naučnik nego specijalizant u Eberswaldu, gradiću na danas krajnjem istoku Njemačke, ali te 1929. godine gradiću smještenom otprilike u centralnoj Njemačkoj.

Njegova ideja je bila da se kateterom može dospjeti do srca jednostavno kroz periferne vene. On tada traži od sestrice da mu da kateter za mokraćnu bešiku (sestrica nema pojma zašto mu on treba), on zatim sjeda na stolicu, pravi rez na svojoj ruci i gura kateter u prerezanu venu, sve do srca. Ustaje, prolazi pored prestravljene sestrice i odlazi u podrumske prostorije s rentgenom.

U momentu kada ga jedan kolega hvata na djelu, Forßman je već uradio rentgenološki snimak i dokazao da je kateterom dospio do srca!

Na početku je najprije dobio lekciju od svoga šefa, a zatim i pohvalu. Zakašnjela Nobelova nagrada stiže tek nakon Drugog svjetskog rata, 1956. godine za izum bez kojeg bi moderna kardiologija tek mnogo kasnije postala zaseban fah.

O tome da ne stoji iza svih Nobelovih nagrada jedna tako srećna priča, pišem u nastavku.

Prestanak pušenja djeluje jače nego antidepresivi

Jedan sistematični review sa meta-analizom 26 studija, objavljen u British Medical Journalu (BMJ 2014;348:g1151) je određivao uticaj prestanka pušenja na mentalno zdravlje pušaća 6 sedmica nakon prestanka pušenja.

Predmet studija su bili anksioznost, depresija, anksioznost zajedno s depresijom, i stres, kod pušaća prije i nakon prestanka pušenja te su bili upoređeni sa zdravom nepušaćkom populacijom.

Rezultati su pokazali da su svi nabrojani poremećaji značajno bili smanjeni kod pušaća nakon prestanka pušenja te da im se značajno poboljšao kvalitet života i raspoloženje. Djelovanje prestanka pušenja je bilo jače kod ljudi koji su imali i znakove psihičkih poremećaja nego kod onih bez, a efektivnost prestanka pušenja je bila jednaka ili jača od efektivnosti antidepresiva ili lijekova koji se koriste protiv poremećaja raspoloženja.