Jedna-dvije o Nobelovcima

U medicini obično špekulacije o nekom eventualnom budućem zalaganju nisu dovoljne da bi se dobila Nobelova nagrada, kao što je to slučaj, recimo za Nobelovu nagradu za mir.

Naprotiv, nekada zbog nedostatka ozbiljnih dokaza ili sredstava naučnici posežu i za bizarnim oblicima samopožrtvovanja da bi dokazali tezu u koju su ubijeđeni. Ovdje ću spomenuti par takvih slučajeva.

Barry Marshall je australijski naučnik koji je tvrdio da bakterija Helicobacter pylori (u međuvremenu i većini laičke populacije dobro poznata bakterija) može uzrokovati čir na želudcu.
Nakon što je većina naučnika tu hipotezu odbacila obrazloženjem da Helicobacter, odnosno ni bilo koja druga bakterija, ne može opstati u kiselom miljeu (hlorna kiselina) želudca.

Barry Marshall tada (olimpijske 1984. godine) jednostavno uzima epruvetu sa kulturom Helicobactera i ispija je. Ubrzo nakon toga dobija teški oblik gastritisa, a sa njim i Nobelovu nagradu, koju doduše dobija tek 2005. godine.

Werner Barry Marshall naprotiv uopšte nije bio naučnik nego specijalizant u Eberswaldu, gradiću na danas krajnjem istoku Njemačke, ali te 1929. godine gradiću smještenom otprilike u centralnoj Njemačkoj.

Njegova ideja je bila da se kateterom može dospjeti do srca jednostavno kroz periferne vene. On tada traži od sestrice da mu da kateter za mokraćnu bešiku (sestrica nema pojma zašto mu on treba), on zatim sjeda na stolicu, pravi rez na svojoj ruci i gura kateter u prerezanu venu, sve do srca. Ustaje, prolazi pored prestravljene sestrice i odlazi u podrumske prostorije s rentgenom.

U momentu kada ga jedan kolega hvata na djelu, Forßman je već uradio rentgenološki snimak i dokazao da je kateterom dospio do srca!

Na početku je najprije dobio lekciju od svoga šefa, a zatim i pohvalu. Zakašnjela Nobelova nagrada stiže tek nakon Drugog svjetskog rata, 1956. godine za izum bez kojeg bi moderna kardiologija tek mnogo kasnije postala zaseban fah.

O tome da ne stoji iza svih Nobelovih nagrada jedna tako srećna priča, pišem u nastavku.

Skoro jedna desetina svih prijevremenih smrti je uzrokovana neaktivnošću

Prema procjenama objavljenim u Lancetu, u čitavom svijetu 9 % ljudi umre prijevremeno zbog manjka fizičke aktivnosti.

Također se procjenjuje da fizička aktivnost, manja od one koju je preporučila WHO, globalno uzrokuje 6 % svih srčanih smrti, 7 % smrti od šećera tipa II, 10 % od raka debelog crijeva i 10 % od raka dojke.

Procjenjene su načinjene prema evidencijama WHO o učestalosti neaktivnosti.Prikazani rezultati pokazuju da umanjena fizička aktivnost ubija isti broj ljudi kao i pušenje ili šećerna bolest.

Ljekari su dosad već ukazivali pacijentima na prednosti redovne fizičke aktivnosti, ali to nije urodilo željenim plodom. Sad je došlo vrijeme da se ukazuje na smrtonosnost fizičke aktivnosti.

Lancet

Rak ubija i samoubistvom i infarktom

Istraživanje nad preko 6 miliona Šveđana je pokazalo da rak ima i "plan B" za ubistvo svoga domaćina.

Najnovije objavljeno istraživanje nad preko 6 miliona Šveđana starijih od 30 godina je pokazalo da ljudi sa dijagnosticiranim rakom u prvoj sedmici nakon dijagnoze imaju izuzetno visok rizik da se ubiju ili da umru od kardiovaskularnog incidenta (12, odnosno 5.6 puta veći rizik, respektivno).

Analizirajući broj samoubistava, otkriveno je da je mnogo veća incidenca samoubistava kod ljudi sa dijagnosticiranim rakom. Među posebnim vrstama raka, najrizičniji na samoubistvo su rak jednjaka, jetre i gušterače, a zatim rak pluća (16, odnosno 12 puta veći rizik, respektivno).

Ovi se rezultati naravno ne mogu primijeniti na generalnu populaciju u bilo kojoj državi, jer je poznato da je u Švedskoj prisutan naročito veliki postotak ljudi koji boluju od depresije, što je uzrokovano hroničnim nedostatkom sunčanog svjetla. Međutim, da ne leži sve u sunčevom svjetlu govori nam i povećan rizik na nastup nekog smrtonosnog kardiovaskularnog incidenta (npr. srčani ili moždani infarkt).

Tako ljudi sa svježe dijagnosticiranim rakom umiru od kardiovaskularnih incidenata 5.6 puta češće od onih kojima rak nije dijagnosticiran. Najopasnije vrste raka u ovom smislu su tumori centralnog nervnog sistema, a slijede ih rak jednjaka, jetre ili gušterače, te rak pluća (30, 15 i 12 puta veći rizik, respektivno).

Nakon prve sedmice nakog dijagnoze rizik na samoubistvo ili kardiovaskularni incident opada, ali ostaje uvijek prisutan.

NEJM

Manjak i višak sna: oboje vodi na drugu internu

Naučnici okupljeni oko Rohita R. Arore su u jednoj retrospektivnoj studiji pokazali da ljudi koji spavaju manje od 6 sati dnevno imaju 100 % veću šansu da dobiju srčani udar i 60 % veću šansu da obole od srčane insuficijencije u odnosu na one koji spavaju između 6 i 8 sati dnevno.

Međutim ni hronični spavači nisu pošteđeni: oni koji spavaju više od 8 sati dnevno imaju duplo veću šansu da obole od angine pectoris u odnosu na one koji spavaju između 6 i 8 sati.

Manjak sna najvjerovatnije dovodi do bolesti srca preko preduge aktivnosti simpatičkog nervnog sistema (koji je aktivniji tokom budnog stanja) i posljedične intolerancije glukoze, dijabetesa i povećanog nivoa stresnih hormona u krvi koji vode povišenom pritisku i upalnim markerima- sve faktori povezani s kardiovaskularnim oboljenjima.

Nasuprot tome, uzročno-posljedična povezanost predugog spavanja sa srčanim oboljenjima nije tako jasna. "Još uvijek nam nije jasno da li predugo spavanje uzrokuje oboljenje srca ili oboljele osobe teže da spavaju duže", izjavio je Arora.

Najnovija saznanja su objavljena prekjučer (25. marta 2012) na naučnoj sjednici American College of Cardiology u Chicagu.

news@jama

600 000 pušača ostavilo pušenje nakon zabrane

Da državna politika ima najveći uticaj na zdravlje čovjeka pokazuje i najnoviji primjer iz španije. 

Već u prvoj godini nakon što je španija uvela zabranu pušenja na javnim mjestima, prodato je 569 miliona pakovanja cigareta manje u odnosu na prethodnu, a 600 000 pušača je prestalo pušiti, kako navodi Nacionalno vijeće za prevenciju pušenja. Hospitalizacije zbog srčanog udara su u bolnici La Paz u Madridu opale za 10 %, dok su hospitalizacije djece zbog astme u istoj bolnici pale za 15 %.

BMJ

Iz prve ruke: Fitnes vjerovatno važniji od gojaznosti

Već je u ranijim studijama pokazano da, mada gojaznost definitivno sa sobom nosi povećan rizik za kardiovaskularna oboljenja i mortalitet, da fitnes ima veći utjecaj na zdravlje od gojaznosti. Tako veći rizik za oboljenje imaju mršavi ljudi koji nisu fit (istrenirani) nego gojazni koji su fit.

 Na slici: 1. područje infarkta - ožiljno, nefunkcionalno tkivo; 2. mjesto tromboze u ovom slučaju.

Na jučerašnjoj prezentaciji još neobjavljenih rezultata jedne studije koja se bavi povezanošću aktiviranih trombocita (krvnih pločica) sa rizikom za kardiovaskularnim komolikacijama poput tromboze, predstavljeni su neki interesantni rezultati.

Prva nada u terapiji srčane insuficijencije matičnim ćelijama

Lancet izvještava o preliminarnim rezultatima terapije srčane insuficijencije (slabosti srca) vlastitim stem(matičnim)  ćelijama pacijenta i za početak, rezultati izgledaju obećavajuće.

Srce, kao i većina ostalih tkiva, sadrži nediferencirane stem ćelije (ćelije koje nisu specijalizovane za bilo kakvu funkciju) koje se mogu razviti u miocite (ćelije srčanog mišića), bar u eksperimentima na glodarima, psima i svinjama.